‘CSRD gaat enorme gevolgen hebben'

De CFO, de interne accountantsdienst, controllers en andere financiële functionarissen helemaal. Want de financiële afdeling moet zich in de komende jaren steeds sterker ontwikkelen tot het financieel onderlegde maatschappelijk geweten van het bedrijf. Van de CFO en zijn collega’s wordt immers steeds vaker verwacht dat zij er actief aan bijdragen dat hun bedrijf 'impact' maakt: dat het bedrijf maatschappelijk verantwoord kan ondernemen en aan Environmental, Social en Governance-doelstellingen kan voldoen en ESG-rapportages maakt. Moeten, inderdaad. Want de wet- en regelgeving die dit afdwingt wordt de komende jaren aangescherpt.

De belangrijkste wettelijke verandering op ESG-gebied is de aanstaande invoering van de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) in Europa. Deze regelgeving - die geïnspireerd is op de zeventien Sustainable Development Goals (SDG's) van de Verenigde Naties – verplicht bedrijven te rapporteren over de milieu- en sociale impact van bedrijfsactiviteiten. Met als doel de kwaliteit van informatie en transparantie over milieu- en sociale impact te vergroten, om de transitie naar een duurzame economie te ondersteunen.

De CSRD-rapportagestandaard is ontworpen volgens de zogenaamde regels van drie. Er moet worden gerapporteerd over de drie ESG-thema’s, op drie rapportagegebieden (strategie, implementatie en over performance) en over de drie 'lagen' (industrieonafhankelijk, industrie specifiek, organisatie specifiek). De precieze uitwerking van de CSRD-rapportagestandaard volgt hoogstwaarschijnlijk in oktober 2022. Pas onlangs heeft de Project Task Force on European Sustainability Reporting Standards (PTF-ESRS) een eerste opzet gepubliceerd. Voor enkele sectoren, zoals de olie- en telecomsector, zijn deze al nader ingevuld, andere sectoren moeten nog volgen. Duidelijk is nu al dat bedrijven die zo'n rapportage naar behoren willen verrichten zeker zo'n 300 tot 400 vragen zullen moeten beantwoorden.

Dit gaat ingrijpende gevolgen hebben voor veel bedrijven, en dan vooral de CFO en andere financials, waaronder de interne accountants. En, indirect, voor controlerende accountants en andere partijen die bedrijven kunnen adviseren hoe ze aan de CSRD-richtlijn kunnen voldoen of juist moeten toetsen of bedrijven voldoen aan die richtlijn. "En de reikwijdte van de CSRD en aanverwante Europese regels neemt de komende jaren alleen maar toe", zegt drs. Stefan Betting RA, oprichter van educatie- en adviesbureau PROFEDA. Betting is ook docent van de cursus CSRD van Alex van Groningen, die bestemd is voor al die financials en in- en externe accountants die de komende tijd met de CSRD te maken krijgen. De cursus bestaat uit twee gedeelten. Dit voorjaar is er een 'awareness training' van enkele uren, over de achtergrond van de CSRD-richtlijn en de strekking ervan. In het najaar volgt een gedetailleerde uitleg over de inhoud van de richtlijn - nadat in oktober de CSRD-standaarden zijn gepubliceerd.

De invoering van de CSRD in de Europese Unie zal er op korte termijn toe leiden dat het aantal ondernemingen dat niet-financiële informatie in het bestuursverslag moet verstrekken sterk zal toenemen. Op dit moment zijn alleen grote organisaties van openbaar belang (OOB’s) daartoe verplicht, beursgenoteerde bedrijven, banken en verzekeraars.

Maar vanaf boekjaar 2024 zal die verplichting voor alle 'grote' ondernemingen gaan gelden - kort door de bocht zijn dat ondernemingen met meer dan 250 medewerkers, meer dan 40 miljoen euro omzet en meer dan 20 miljoen op de balans. Zij moeten dan naast de reguliere informatie in het bestuursverslag, informatie verstrekken over zaken als het beleid en de resultaten daarvan met betrekking tot milieu-, sociale en personeelsaangelegenheden, de eerbiediging van mensenrechten en de bestrijding van corruptie en omkoping.

Ook moeten bedrijven een beschrijving maken van de bedrijfsvoering, inclusief ESG-strategie en de kritieke succesfactoren en financiële en niet-financiële kpi's. "En dus andere bedrijven een kijkje in de keuken geven. Ik verwacht dat de meeste bedrijven daarom ook slechts de hoogstnoodzakelijke informatie over hun bedrijfsvoering zullen vermelden. Verder moeten zij ten aanzien van deze onderwerpen de belangrijkste risico’s bespreken in het licht van hun bedrijfsactiviteiten en hoe zij die risico’s beheersen. "Dus bijvoorbeeld ook de risico's die ze lopen in landen waar ze het niet zo nauw nemen met de SDG's van de VN. Bedrijven moeten de hele waardeketen onder de loep nemen. Nog niet zo eenvoudig."

Bovendien vereist de CSRD ook 'assurance' bij de niet-financiële informatie in het bestuursverslag bij de geconsolideerde jaarrekening, in de vorm van een beoordelingsverklaring die een beperkte mate van zekerheid biedt. Het is de bedoeling dat de beoordelingsverklaring in de toekomst meer zekerheid biedt, en wordt verzwaard tot een echte controleverklaring, zodra de standaarden die daarover gaan voldoende zijn uitgekristalliseerd en tot voor 95 procent kan worden aangegeven of de niet-financiële informatie die het bedrijf verstrekt klopt. Die beoordelingsverklaring nu en die controleverklaring straks kunnen worden afgegeven door een controlerend accountant, maar mogelijk ook door een andere 'assurance provider' - wat voor partij is nog niet helemaal duidelijk. "Op dit moment mogen de lidstaten daar zelf over beslissen waar ze voor kiezen. Ik verwacht dat in de toekomst de meeste landen ertoe zullen overgaan zowel controlerende accountants als andere partijen toe te staan zich als assurance provider aan te bieden. Dat zou dus concurrentie betekenen voor de accountant."

Hoe dan ook: zowel voor financials binnen grote bedrijven als voor controlerende accountants is er veel werk aan de winkel, zegt Betting: "Zij hebben minder ervaring met rapportage en controle van niet-financiële gegevens, de focus heeft altijd gelegen op financiële gegevens tot nu toe. Tijdens hun genoten opleiding was daar nauwelijks aandacht aan besteed, behoudens de theorie rond COSO I en II. Het is voor een deel van de accountantspopulatie soms enigszins onbekend terrein."

Betting zal met name belichten hoe over niet-financiële gegevens te rapporteren. "Ik ga tijdens de cursus in op de minimale eisen waaraan je straks wettelijk moet voldoen. Ook mogen deelnemers rekenen op tips hoe je je als bedrijf het beste kunt voorbereiden op het nieuwe Europese ESG-regime. Dus: Wat worden de rapportage-vereisten? Welke financiële en niet-financiële data moeten daarvoor worden aangeleverd? En hoe zorg je dat je administratieve organisatie en interne beheersing op orde zijn, zodat je in staat bent om al die informatie te verzamelen?"

Ook het midden- en kleinbedrijf moet zich gaan opmaken voor deze richtlijn. "Alle ondernemingen moeten straks, waarschijnlijk vanaf 2026, aan de CSRD voldoen. Dat betekent dat elk bedrijf straks bijvoorbeeld moet kunnen aangeven hoeveel mensen er in dienst zijn, de verhouding tussen het aantal mannen en vrouwen, wat het aannamebeleid is, hoe de beloning van man en vrouw wordt vastgesteld, wat de impact van het bedrijf op het milieu is - dat soort vragen." Een en ander betekent dat het mkb al in 2025 'CSRD-ready' zou moeten zijn.

Dus ook voor de financieel directeur van een mkb-onderneming kan de cursus waardevol zijn. "Die ESG-regels komen er echt aan, ook voor het mkb. En dat niet alleen. Die regels bieden bedrijven natuurlijk ook de mogelijkheid zich nu al positief te onderscheiden: als je een goed diversiteitsbeleid hebt, kan dat goed zijn voor je 'employer branding'. En omgekeerd loop je al snel een behoorlijk risico als je zakendoet met leveranciers die de mensenrechten met voeten treden. Er hoeft maar een negatief bericht over in de pers te verschijnen en je reputatie is aangetast. Dat is de huidige tijdgeest. Als je CSRD-ready bent, loop je daarmee in de pas."